Hoàng Cương: November 2022

1. Giao Châu mà từ trước đến nay lịch sử vẫn chép là ở Việt Nam, thực ra là nằm ở phía bắc biên giới của nước Việt Nam hiện nay, tức là ở Lưỡng Quảng. Đó mới thực sự là Lĩnh Nam. Như vậy, các diễn biến lịch sử và các nhân vật như Hai Bà Trưng, Nhâm Diên, Tích Quang, Sĩ Nhiếp, Đào Hoàng…đều gắn liền với Lĩnh Nam đó chứ không phải với khu vực nay là Việt Nam.

2. Phần đất Việt Nam mà chúng ta tưởng là Giao Châu thì vốn được gọi là Lâm Ấp. Các địa danh như Mê Linh, Luy Lâu, Long Biên, Chu Diên … thời Hán đều ở bên kia biên giới chứ không ở Việt Nam.

3. Không có cái gọi là nghìn năm Bắc thuộc, mà tương ứng với khoảng thời gian đó chỉ có hai giai đoạn Bắc thuộc. Giai đoạn thứ nhất, từ năm 43 khi Mã Viện chiếm Lâm Ấp và lập chế độ cai trị đến năm 193 nhân lúc Trung Quốc loạn lạc thì Lâm Ấp nổi dậy dành độc lập. Giai đoạn thứ hai, từ năm 605 khi nhà Tùy đánh chiếm một phần Lâm Ấp, chủ yếu là vùng đổng bằng của Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ, cho đến năm 906 nhân lúc Trung Quốc thì gia tộc họ Khúc đã mở đầu cho kỷ nguyên độc lập. Như vậy, từ năm 193 đến năm 604 là thời kỳ độc lập chứ không phải Bắc thuộc.

4. Cơ sở của truyền thuyết vua Hùng. Thời kỳ Lâm Ấp độc lập gắn liền với một triều đại mà vua khởi đầu được sử Trung Quốc chép là Phạm Hùng, có lẽ đó là một cái tên do người Trung Quốc phiên âm từ tiếng Phạn. Triều đại này có 18 đời vua, mà truyền thống từ phía Ấn Độ vẫn thường dùng chung một tên kèm theo số thứ tự để phân biệt, bên cạnh tên riêng từng người. Tôi cho rằng ký ức dân tộc về các đời vua Phạm Hùng này được lưu truyền rồi được các nhà nước Nho giáo của Việt Nam cải biến thành truyền thuyết Hùng Vương nguồn gốc phương bắc, lưu truyền đến nay.

5. Phần Lâm Ấp trước thời điểm bị nhà Tùy rồi nhà Đường chiếm đóng kéo dài từ miền cực nam của Trung Quốc xuống tới nam Trung Bộ Việt Nam. Sau đó, khu vực phía đông gần biển bị chiếm đóng và đồng hóa trong suốt khoảng thời gian từ năm 605 đến 905. Khu vực miền núi phía tây và toàn bộ từ Quảng Bình trở vào nam thì vẫn độc lập. Ở đây xin nói rõ thêm là Lâm Ấp, mà sau đổi là Hoàn Vương rồi Chiêm Thành, không phải là một quốc gia tập trung quyền lực kiểu Trung Quốc mà là một thể chế phân quyền mang tính chất liên bang hay mandala theo cách người phương tây gọi, thực ra đó cũng là chế độ mường phìa. Chữ Mường vốn là Muang hay Mueang, ngôn ngữ của cư dân nhóm Thái để chỉ một vùng lãnh thổ bán độc lập. Các Mường tồn tại từ phía nam Vân Nam và theo dọc hai bên biên giới Việt Lào xuống đến khi vực tỉnh Quảng Bình. Trên dải đất này, ngoài tên gọi Mường gắn liền với đất đai thì còn có tên gọi Nậm gắn liền với các con sông con suối. Như vậy, Lâm Ấp hay Hoàn Vương rồi Chiêm Thành là một liên minh giữa vực các Mường và miền lãnh thổ do người Chăm cai quản ở phía nam.

6. Giai đoạn thuộc Hán trở về trước thủ phủ của Lâm Ấp ở vị trí nay là Cổ Loa. Giai đoạn độc lập sau đó kinh thành Lâm Ấp là Điển Xung ở khu vực nay là xã An Sinh, thuộc Kinh Môn – Hải Dương, ở dưới chân núi An Phụ. Giai đoạn bị chiếm đóng sau đó kinh thành Lâm Ấp dời vào Quảng Nam, có thể ở vị trí Trà Kiệu hiện nay.

7. Giai đoạn mà sử sách của chúng ta ghi nhận là người Việt mở rộng bờ cõi, thực chất là sự thôn tính dần của người Kinh, nhóm dân bản địa ở đồng bằng phía bắc mà đã bị Hán khá nhiều qua quá trình pha trộn chủng tộc và nỗ lực xóa bỏ ký ức của nhà nước cai trị, vào khu vực Mường và Chăm. Cũng có thể nói rằng đó là cuộc chiến giữa mô hình chính trị kiểu tập quyền Trung Quốc và mô hình Mandala trên một địa bàn mà hai bên đều có thể mượn ý niệm giải phóng, rút cục bên tập quyền đã chiến thắng.

8. Thành Phật Thệ ở khu vực nay là thị xã Thái Hòa của tỉnh Nghệ An chứ không phải là thành Lồi thuộc Huế, như một số tác giả như L.Aurousseau, Đào Duy Anh, Ngô Văn Doanh… xác định, hay một số giả thuyết khác. Khi nhà Lý chiếm được Phật Thệ, năm 1044, thì không chế được các Mường từ Nghệ An ra đến Tây Bắc, nhưng vẫn đặt tên các đơn vị hành chính dựa theo tên cũ của họ. Điều này khác hẳn với nhận thức ngày nay cho rằng nhà Lý đưa dân Chăm từ miền Trung ra cho ở khắp nơi rồi đặt làng ấp theo tên Chăm cho họ khỏi nhớ quê hương! Đây là một quá trình không bằng phẳng. Thí dụ, năm 1069 vua Lý lại tấn công Phật Thệ, đuổi bắt vua Chiêm Thành, kiểm tra tất cả trong ngoài thành hơn 2.560 khu, đều sai đốt hết.

9. Sự thôn tính của nhà Lý và nhà Trần bắt đầu từ khu vực Muang ở phía bắc, tức là các Mường trong liên minh Chiêm Thành chứ không phải phía nam Nghệ An. Câu chuyện nhà Trần gả công chúa Huyền Trân để đổi đất là không có thực. Thực chất miền đất Thuận Châu và Hóa Châu được nói tới chính là miền Thuận Châu và Quy Hóa Châu ở khu vực Sơn La và Lai Châu, mà tên cũ là Mường Muổi và Mường Lay, có lẽ nhà Trần đã lấy từ tay quân Nguyên rồi giữ lại luôn. Việc gả công chúa Huyền Trân cho vua Chiêm Thành chỉ là một động thái ngoại giao mang tính chất an ủi, sử chép rằng nhiều quan lại phản đối việc này.

10. Ngôn ngữ Quảng Nam, gọi chung cho một miền gọi là trấn Quảng Nam xưa, kéo dài từ Quảng Nam đến Đèo Cả hình thành từ sự chia sẻ vốn từ vựng [tiếng Việt] với phía bắc bắt đầu từ thời Lâm Ấp chứ không phải từ giai đoạn nhà Trần rồi nhà Lê mở rộng và dời dân Kinh Việt xuống phía nam rồi đuổi hay diệt hết người bản địa. Có thể nói rằng một bộ phận lớn của cư dân Quảng Nam bắt nguồn từ cư dân nước Champa xưa. Tất nhiên điều đó không có nghĩa họ nhất thiết là người của chủng tộc Chăm, một chủng tộc nắm quyền cai trị Chiêm Thành.

11. Hệ thống từ Hán Việt và chữ Nôm được hình thành từ giai đoạn Lâm Ấp chưa bị mất lãnh thổ, tức là dưới thời các triều vua họ Phạm. Triều đình này có thể nguồn gốc từ Quảng Nam, nơi gọi nam là nôm. Các dấu tích văn hóa Chăm hiện diện rất nhiều ở Bắc Bộ chính là di sản của thời kỳ này đổ về trước chứ không thể là của tù binh Chăm thời Lý, Trần, Lê được.

12. Những nhầm lẫn lịch sử bắt đầu từ thời Đường, với nhân vật Đỗ Hựu, từng làm Tiết độ sứ ở Lĩnh Nam rồi về triều làm tể tướng, và viết bộ sách Thông điển. Tôi cho rằng các triều đại phong kiến Việt Nam cũng có chủ ý biên chép sử sai lệch để tẩy xoa dấu vết Chiêm Thành.

13. Dãy núi Tam Điệp chính là đường phân chia giữa nước Lâm Ấp ở phía bắc và nước Tây Đồ ở phía nam, mà đến thời điểm Mã Viện xâm lược Lâm Ấp thì Tây Đồ vẫn còn. Vùng Thanh Hóa chính là nước Tây Đồ chứ không phải là quận Cửu Chân dưới thời nhà Hán, mặc dù sau đó Tây Đồ cũng bị Hán thuộc, sau năm 43, rồi nhập vào với Lâm Ấp. Tên gọi Tây Đô có lẽ bắt nguồn từ Tây Đồ, vốn không phải là một từ Hán Việt mà là một tên gọi của người địa phương, người Hán phiên âm. Ở đây cũng như ở xứ Lâm Ấp đã khá phát triển vào giai đoạn đầu công nguyên, theo những chứng tích khảo cổ, chứ không phải là vùng lạc hậu với câu chuyện viên quan nhà Hán tên là Nhâm Diên, thái thú Cửu Chân khoảng năm 29, dạy dỗ dân biết trồng lúa và giáo hóa phong tục. Cửu Chân đó là vùng đất miền núi bên Quảng Tây chứ không phải ở đây.

Tôi xin nêu thêm vài ý kiến cá nhân ở đây.

Thứ nhất, mặc dù những tìm tòi khám phá của tôi đều dựa trên các cơ sở, có chứng cứ sách vở đưa ra, có căn cứ địa lý tương đối phù hợp, nhưng vẫn chỉ là quan điểm riêng. Theo tôi hiểu thì việc tự công bố những kết quả nghiên cứu như thế này hiện vẫn được coi là quyền cá nhân. Trong trường hợp nhận thấy những kết quả này là sai hoặc không phù hợp với pháp luật thì tôi sẽ rút bài và nói rõ việc đó.

Thứ hai, tôi cho rằng những người sống trên đất nước Việt Nam, bất kể có nguồn gốc từ đâu, đều chỉ nên đặt mình vào vị thế của người Việt Nam, do đó việc hiểu càng chính xác tiến trình lịch sử đã xảy ra trên mảnh đất này, thì càng có ích. Lịch sử được viết sai có chăng chỉ phục vụ cho một số lợi ích ngắn hạn trong một giai đoạn nào đó, nhưng xét trên chặng đường dài của dân tộc thì đều gây nhiều tác hại to lớn.

Thứ tự các bài viết đã công bố:

Hoàng Cương

Search This Blog

Monday, November 21, 2022

Một số kết quả nghiên cứu về cổ sử Việt từ đầu năm 2022 của tôi